Muqdisho (KAAB TV) -Dagaalka qabiilka waa mid ka mid ah arrimaha ugu daran ee caqabad ku ah horumarka bulshada iyo nabadgelyada adduunka, gaar ahaan dalalka aan si buuxda u gaarin horumar siyaasadeed iyo bulsho. Dhibaatooyinkan waxay saameyn toos ah iyo mid dadban ku yeeshaan nolosha dadka, nidaamka bulshada, iyo xataa diinta. Haddaba, aynu si faahfaahsan u eegno dhibaatada dagaalka qabiilka innagoo ka fiirinayna laba dhinac: diinta iyo bulshada.
𝐃𝐢𝐢𝐧𝐭𝐚
Diinta Islaamka, waa diin si cad uga soo horjeeda kala-qaybsanaanta iyo dagaalka ku saleysan qabiilka. Quraanka Kariimka ah iyo axaadiista Rasuulka (NNKH) waxay si cad u sheegayaan in dadka oo dhan ay isku abuur yihiin, loona baahan yahay in lagu dadaalo midnimo iyo walaalnimo.Allaah wuxuu yiri:
يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ وَأُنثَىٰ وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا ۚ إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ”
“Dadow, waxaan idinka abuuray nin iyo naag, waxaana idinka dhignay qabiilo iyo dadyow si aad isugu aqoonsataan; kan ugu sharafta badan Allaah agtiisa waa ka ugu dhowrsan.” (Suuradda Al-Xujuraat: 13).
Ayaaddan ayaa muujinaysa in qabiilka loo abuuray aqoonsi, ee aan loo abuurin is-khilaaf iyo dagaal.
Rasuulkeena suuban (NNKH) wuxuu yidhi:
وقد روى مسلم ) عَنْ جُنْدَبِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْبَجَلِيِّ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : ( مَنْ قُتِلَ تَحْتَ رَايَةٍ عِمِّيَّةٍ يَدْعُو عَصَبِيَّةً أَوْ يَنْصُرُ عَصَبِيَّةً فَقِتْلَةٌ جَاهِلِيَّةٌ ) .
“Qofkii dagaal ku qaada magaca qabiil, qofkii difaaca magaca qabiil, qofkii u dhinta magaca qabiil, wuxuu ku dhintay geeri jaahiliyah.”
Xadiiskan wuxuu si cad uga digayaa xumaanta dagaalka ku saleysan qabiilka iyo in qofka Muslimka ahi uu ku dhaqmo dhaqankii jaahiliga.
Dagaalka qabiilka wuxuu keenaa in dadka Muslimiinta ahi ay ku mashquulaan nacayb iyo isku-dil, taasoo ka leexisa diinta xaqa ah. Waxay sidoo kale burburisaa masjidada, madrassoyinka, iyo meelaha cibaadada, taasoo dhaawac u geysanaysa masaalixda guud ee diinta.
𝐁𝐮𝐥𝐬𝐡𝐚𝐝𝐚
Bulsho ahaan, dagaalka qabiilka wuxuu leeyahay saameyn halis ah oo burburisa nolosha bulshada, dhaqaalaha, iyo horumarka guud. Dhibaatooyinkaas waxaa ka mid
✅ Kala-qaybsanaanta Bulshada
Marka qabiil walba uu isku dayo inuu ka adkaado qabiil kale, bulshada waxay u kala jabtaa kooxo iska soo horjeeda. Waxay keenaysaa in la waayo midnimadii iyo wadajirka bulshada, taasoo muhiim u ah nabadda iyo horumarka.
✅ Dhimasho iyo Dhaawac
Dagaalada qabiilka waxay sababaan dhimasho iyo dhaawac badan. Dad badan oo aan waxba galabsan ayaa ku dhinta, kuwa kalena way ku dhaawacmaan. Arrintani waxay dhaawac weyn u geysataa qoysaska ,waxayna qeyb wayn ka qaadataa isir-sifeynta bulshada.
✅ Dib-u-dhac dhaqaale
Marka dagaal qabiil dhaco, hantida dadweynaha iyo tan gaarka ahba waa la burburiyaa. Dhaqaalaha oo horayba u liitay ayaa sii xumaada, taasoo keenaysa saboolnimo iyo shaqo la’aan.
✅ Is-aamin darrida Bulshada
Dagaalka qabiilka wuxuu abuurayaa nacayb iyo kalsooni darro dhex marta qabiilooyinka. waxayna sababtaa in bulshadu aysan isku tiirsanaan karin, waana caqabad weyn oo ka hor imaanaysa wadajirka bulshada.
✅ Qaxooti iyo Barakac
Dad badan ayaa ku khasbanaada inay ka cararaan dagaalada qabiilka, taasoo sababta barakac ballaaran. waxayna keentaa ciriiri dhinaca degaanka iyo adeegyada asaasiga ah sida biyaha, caafimaadka, iyo waxbarashada.
✅ Saameynta Mustaqbalka Dhalinyarada
Dhalinyarada oo ah kuwa mustaqbalka hogaamin lahaa bulshada, ayaa inta badan ku lug yeesha dagaalada qabiilka, iyagoo loo adeegsado ciidan ahaan. Tani waxay dhalinyarada ka leexisaa waxbarashada iyo horumarka shaqsiga ah.
𝐗𝐚𝐥𝐤𝐚 𝐃𝐚𝐠𝐚𝐚𝐥𝐤𝐚 𝐐𝐚𝐛𝐢𝐢𝐥𝐤𝐚𝐚
Si loo xalliyo dhibaatada dagaalka qabiilka, waxaa lagama maarmaan ah in la raadiyo xalal waara oo ka yimaada dhinacyada diinta iyo bulshada:
✅ Wacyigelinta Diiniga ah
Culimada iyo dadka aqoonta u leh diinta waa inay ku dadaalaan inay dadka barayaan xumaanta dagaalka qabiilka iyo muhiimadda midnimada iyo walaalnimada Islaamka.
✅ Garsoor Cadaalad leh:
Bulshada waa in ay hesho nidaam garsoor oo cadaalad ah si loo xalliyo khilaafaadka ka dhasha qabiilka, halkii dagaal loo adeegsan lahaa.
✅ Horumarinta Dhaqaalaha iyo Waxbarashada:
Shaqo-abuurka iyo waxbarashada ayaa ah waddooyin muhiim ah oo lagu yareyn karo saboolnimada iyo jahli-ga, kuwaas oo ah sababo badan oo keena dagaalka qabiilka.
✅ Horumarinta Wadajirka Bulshada:
Dowladaha iyo hay’adaha bulshada waa inay taageeraan mashaariicda isku keeni kara bulshada, sida ciyaaraha, shirarka wadajirka ah, iyo dhaqan-dhowrka.
𝐆𝐮𝐧𝐚𝐚𝐧𝐚𝐝
Dagaalka qabiilka wuxuu leeyahay saameyn ba’an oo dhinac walba ah, laga bilaabo diinta ilaa bulshada iyo dhaqaalaha. Waa mas’uuliyad saaran qof kasta inuu ka shaqeeyo sidii loo joojin lahaa dagaalada noocan ah. Diinteena Islaamka waxay na faraysaa midnimo iyo walaalnimo, halka bulshada horumarsan ay ku tiirsan tahay wada-shaqeyn iyo nabad. Dagaalka qabiilka waa cadawga ugu weyn ee arrimahaas, waana inaan si wadajir ah uga hortagnaa.
{وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ..}