MUQDISHO (KAAB TV) – Xujeydii ugu horeysay ee Soomaali ah ayaa gaaray magaalada Makka, waxaa xaqiijiyay Mukhtaar Roobow, Wasiirka Awqaafta iyo Arrimaha Diinta. Kumanaan Soomaali ah, tani waxay u tahay bilawga socdaalkooda xajka.
Arintaan ayaa muujineysa in kumanaan Soomaali ah ay u bilaawday socdaalka xajka.
Xajka oo ah mid sanadle ah oo lagu tago magaalada barakeysan ee Maka ayaa ah mid ka mid ah shanta tiir ee Islaamka. Sannad kasta, malaayiin Muslimiin ah oo ka kala yimid adduunka oo dhan ayaa taga Sacuudiga si ay u dhamaystiraan waajibaadka diineed ee ku jira caqiidada Islaamka.
“Waxaan samaynay qorshe waafi ah ka hor inta aan gudan waajibaadka Xajka oo inta badan lagu guuleystay, tani waa mid muhiim u ah dalkeena iyo dadkeena” ayuu yiri Wasiir Roobow.
Maalintii Khamiista, 500 oo Xujey ayaa gaaray Sacuudiga, iyadoo 11,000 oo qof oo Soomaali ah la filayo inay ka qeybgalaan gudashada waajibaadka xajka ee sanadkan.
Tiradan ayaa ka saaraysa Muslimiinta aaminsan Maamul-goboleedka Puntland ee ka baxay Xajka 2024 ee Soomaaliya.
Dawlad-goboleedka ku-meel-gaadhka ah ee federaalka ayaa walaac ka muujiyey ka bixitaankooda oo ay ku sheegeen in suuq madow laga ganacsado iyo in dawladda Faderaalka ay siyaasadaysay hannaanka xajka.
Wasaaradda Awqaafta iyo Arrimaha Diinta Xukuumadda Federaalka Soomaaliya ayaa u xilsaaran la socodka arrimaha diinta iyo horumarinta isu-dulqaadka diinta ee dalka.
Shaqooyinka kale ee gaarka ah ee wasaaradda ayaa waxaa ka mid ah diyaarinta arrimaha xujeyda Soomaaliyeed iyo nidaaminta duruustii diinta ee dalka oo dhan.
Cabdi Cali Xisri oo markii uu Cumrada soo dhameystay ka yimid Madiina oo ah magaalada labaad ee ugu barakeysan Islaamka kaddib markii uu soo dhameystay Cumrada ayaa ku tilmaamay socdaalka dhulka xurmada leh ee uu ku soo gutay waajibaadka Xajka “Waayo aragnimada is beddelka, socdaalka qalbiga iyo nafta”.
“In aan cumrada xajiyo ka hor waxay ii diyaarisay ruux ahaan caqabadaha iyo barakooyinka xajkan xurmada leh,” ayuu yidhi.
Sheekh Xaaji Shire oo ah madaxa isku xirka Wasaaradda Awqaafta iyo Awqaafta ayaa xujeyda lagu soo daabulay ku qaabilay kolonyo gaadiid basas ah oo loogu talagalay muwaadiniinta Soomaaliyeed.
Waxa uu aad ugu mahad celiyay markii uu wafdiga ku qaabilay magaalada barakeysan ee Maka.
“Waxaa noo barakeysan inaan halkaan joogno, waxaana uga mahadcelinaynaa soo dhaweynta ay noo fidiyeen mas’uuliyiinta Sucuudiga,” ayuu yiri Sheekh Shire oo qiray taageerada ay u fidiyeen xujeyda caalamka.
Xujey ka timid dalka Soomaaliya ayaa gaaray magaalada Makkah ee dalka Sacuudiga, iyagoo raacay bas, iyagoo u ambabaxaya gudashada waajibaadka Xajka ee sanadka soo socda.
Wasaaradda Xajka iyo Cumrada Sacuudiga ayaa hakisay rukhsadaha Cumrada, laga bilaabo 23-ka May illaa 21-ka June, si ay ugu fududaato gudashada waajibaadka Xajka. Inta lagu jiro wakhtigan, dadka haysta fiisaha booqashada waxaa laga mamnuuci doonaa inay galaan Makkah.
“Qof kasta oo lagu helo inuu ku xad-gudbay sharcigan wuxuu wajihi doonaa ganaax dhan SR10,000, (Sh 354,610) iyadoo la labanlaabayo ciqaabta dembiilayaasha soo noqnoqda,” ayay wasaaraddu ku tiri hadal ay soo saartay.
Waxa ay intaa ku dartay, “Dadka qurbajoogta ah ee lagu qabto sharci la’aan waa la tarxiili doonaa, iyada oo la mamnuucay in dib loo soo celiyo. Gaadiidkii ku xad-gudbay waxay mutaysan doonaan xadhig ilaa lix bilood ah iyo ganaax gaadhaya SR50,000, (Sh 1,773,054) oo ay la socdaan baabuur lagala wareegayo.”
Xaaji C/casiis Fiiqow oo ka tirsan Tadaamun Xajka iyo Cumrada ayaa soo dhoweeyay baaqyada ujeedadoodu tahay in la dardargeliyo waaya aragnimada Xujeyda Makkah.
Waxa uu sheegay in uu aad ugu mahadcelinayo tallaabooyinka looga golleeyahay in lagu ilaaliyo xurmada iyo badbaadada Xujaajta, oo muhiim u ah ilaalinta nidaamka iyo u hoggaansanaanta goobaha barakeysan ee Makka iyo nawaaxigeeda.
Waxa uu sheegay in go’aankan uu xaqiijin doono in si habsami leh oo habsami leh ay xujeyda u helaan khibradda Xajka.
“Xeejinta sharciyada fiisaha ayaa muhiim ah si looga hortago wax kasta oo isfaham la’aan ah ama carqaladayn inta lagu jiro xajka,” ayuu yiri Xaaji Fiiqow.
267,657 qof oo safar ah oo ka kala yimid daafaha caalamka ayaa gaaray dalka Sacuudiga maanta oo Axad ah si ay u soo gutaan waajibaadka xajka ee sanadlaha ah.
Sida laga soo xigtay Agaasinka Guud ee Baasaboorada, Xujaydan ayaa soo maray Garoomada Diyaaradaha, Dekadaha iyo Goobaha laga soo galo Sacuudiga, iyadoo badi ay ku safrayeen diyaarad.
Agaasinku waxa uu sheegay in ay hagaajin doonto hababka gelitaanka xujaajta iyada oo kor u qaadaysa goobaha internetka ee meelaha laga soo galo iyada oo la adeegsanayo tignoolajiyada horumarsan iyo shaqaale luuqado badan ku hadla si ay si hufan u caawiyaan xujaajta.
Soomaaliya waxaa u badan Muslim Sunni ah, oo ka kooban in ka badan 99 boqolkiiba dadweynaha. Iyadoo lagu qiyaaso inta u dhaxaysa 12.4 milyan ilaa ugu yaraan 15.7 milyan, Soomaaliya waxay ku faantaa mid ka mid ah tirakoobyada Muslimiinta ugu weyn Afrika.
Islaamku waxa uu kaalin dhexe kaga jiraa bulshada Soomaaliyeed, isaga oo saamayn ku leh qaybaha kala duwan ee nolol maalmeedka, dhaqanka, iyo dawladnimada.
Masaajidada iyo machadyada kale ee islaamku waxay u adeegaan xudunta isu imaatinka bulshada, waxbarashada diinta, iyo hanuuninta ruuxiga ah.