Muqdisho (KAAB TV)- Soomaaliya ayaa la tacaaleysa fatahaado iyo barakac xooggan oo ka dhashay roobabkii Guga ee socda, kuwaas oo saameeyay in ka badan 163,400 oo qof halka ay ku barakaceen ugu yaraan 37,120, sida lagu sheegay warbixintii ugu dambeysay ee uu soo saaray xafiiska isku xirka arrimaha bini’aadantinimada ee OCHA. Roobabka xilliyeedka ayaa si gaar ah u burburiyay dowlad goboleedyada Hirshabeelle, Jubaland, iyo Koonfur Galbeed, kuwaas oo carqaladeeyay nolosha kumannaan qof, waxaana ay fidiyeen awooddii kooxaha gurmadka.
Iyadoo laga jawaabayo xaaladda sii korortay, Wasaaradda Deegaanka iyo Isbadalka Cimilada ee Soomaaliya ayaa digniin ka soo saartay biyaha webiga Shabeelle ee ku dhow magaalada Beledweyne oo halis ugu jira in ay buux dhaafaan. Wasaaraddu waxay ku boorisay dadka deggan agagaarka webiga iyo meelaha kale ee biyaha inay ka fogaadaan, si loo yareeyo khatarta ka dhalan karta fatahaadda.
Kaabayaasha dhaqaalaha ayaa si weyn u saameeyay guud ahaan gobollada ay dhibaatadu saameysey: Waddooyinka, Buundooyinka, iyo Iskuullada ayaa burburay, waxaana la soo sheegayaa in khasaare weyn oo dhinaca beeraha ah uu ka dhashay beeraha oo biyo dhigay. Waxaa xusid mudan in wadada dheer ee xiriirisa Garoowe iyo Boosaaso ee Puntland ay ka jirto bur bur xooggan, taas oo saameyn ku yeelatay isu socodka gaadiidka iyo gargaarka. Intaa waxaa dheer, tas-hiilaadka fayadhowrka ee burburay ayaa kor u qaaday welwelka laga qabo faafitaanka cudurka daacuun caloolaha, taas oo sii kordhinaysa degdegga ah ee taageerada caalamiga ah.
Masiibadu waxay dhalisay baaqyo baahsan oo loogu baaqayo gargaar dhinacyo badan leh oo degdeg ah, oo ka kooban cunto, biyo, hoy, iyo adeegyo caafimaad. Bulshooyinka iyo maamullada ayaa si gaar ah xoogga u saaraya baahida biyaha, fayadhowrka, iyo saadka nadaafadda si looga hortago cudurrada ku dhex faafa dadka barokacay.
Inkasta oo ay jirto xaalad halis ah, maalgelintu weli waa caqabad weyn. Baahiyaha bini’aadantinimo ee 2024 iyo qorshaha ka jawaabista Soomaaliya oo muhiim u ah wax ka qabashada arrimahan ayaa 11% kaliya la maalgeliyay, iyadoo guud ahaan loo baahan yahay $1.6 bilyan. Maadaama roobabku ay sii jiraan, baaqa kordhinta gargaarka caalamiga ah iyo maalgelinta waa mid degdeg ah si kor loogu qaado dadaallada wax-ka-qabashada iyo in gargaar lagama maarmaan ah loo sameeyo bulshooyinka ay dhibaatadu saameysey.
OCHA iyo hay’adaha la-hawlgalayaasha ah ayaa ilaa hadda gaaray in ka badan 72,000 oo qof oo leh nooc ka mid ah gargaar, laakiin baaxadda dhibaatadu waxay u baahan tahay.