Muqdisho (KAAB TV) – Xarumaha Afrika ee Xakamaynta iyo Kahortagga Cudurrada (Africa CDC) ayaa si rasmi ah ugu dhawaaqday in cudurka MPox uu ka dillaacay xaalad deg-deg ah oo Caafimaadka Dadweynaha ah ee Amniga Qaaradda (PHECS). Bayaankan, oo calaamad u ah kii ugu horreeyay ee noociisa ah tan iyo markii la aasaasay hay’adda 2017, “waxay awood u siinaysaa CDC Afrika inay hoggaamiso oo ay isku duba riddo jawaabta qaaradaha ee dhibaatadan caafimaad ee muhiimka ah.” sida lagu sheegay war-saxaafadeed ay soo saartay barteeda.
Sida ku cad bayaanka PHECS, Afrika CDC waxay abaabuli doontaa kheyraadka guud ahaan wadamada ay dhibaatadu saameysey, iyada oo furi doonta maalgelinta muhiimka ah iyo xoojinta dadaallada Isgaarsiinta Khatarta iyo Ka-qaybgalka Bulshada (RCCE), ilaalinta, baaritaanka sheybaarka, iyo dhisidda awoodda kheyraadka aadanaha. Baaqa ayaa ah tallaabo muhiim ah oo lagu maareynayo cudurka dilaaga ah ee Mpok, kaasoo saameeyay ugu yaraan 13 dal oo Afrikaan ah.
Dr. Jean Kaseya, Agaasimaha Guud ee Afrika CDC, ayaa carrabka ku adkeeyay xaaladda degdegga ah: “Maanta, waxaan ku dhawaaqeynaa PHECS-kan si aan u abaabulno hay’adahayada, rabitaankeena wadajirka ah, iyo kheyraadkeena si aan si degdeg ah oo go’aan leh ugu dhaqaaqno. Bayaankani wuxuu noo ogolaanayaa inaan samayno iskaashi cusub, xoojinta nidaamyada caafimaadka, oo aan gaarsiino waxqabadyada muhiimka ah halka aadka loogu baahan yahay.”
Laga soo bilaabo 2024, kiisaska Mpox ee la xaqiijiyay ee Afrika oo dhan waxay kor u kaceen 2,863, iyadoo 517 ay u dhinteen, oo ay ugu horreyso Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo (DRC). Kiisaska la tuhunsan yahay ayaa kor u dhaafay 17,000, taasoo aad uga badan sannadihii hore. Korodhkani wuxuu muujinayaa baahida degdega ah ee loo qabo tallaabooyin wax ku ool ah, marka la eego tirooyinka sannadihii hore ee 7,146 xaaladood ee 2022 iyo 14,957 xaaladood 2023.
Ku dhawaaqida ayaa timid kadib markii Ururka Caafimaadka Adduunka (WHO) uu ku dhawaaqay Mpox Xaalad Degdegga Caafimaadka Dadweynaha ee Walaaca Caalamiga ah (PHEIC) laga bilaabo Maajo 2022 ilaa Luulyo 2023. Inkastoo kiisaska caalamiga ah ay hoos u dhacayaan, Afrika waxay wajahday tiro sii kordhaysa iyada oo aan haysan taageero ku filan. Dr. Kaseya waxa ay codsatay in la kordhiyo wada shaqaynta caalamiga ah: “Waxa aanu ugu baaqaynaa saaxiibadayada caalamiga ah in ay si dhab ah u dhaqmaan oo ay u bixiyaan taageerada lagama maarmaanka ah ee dalalka xubnaha ka ah. Afrika waxa ay safka hore kaga jirtay la dagaallanka cudurrada faafa oo leh kheyraad xaddidan; dagaalka ka dhanka ah Mpox wuxuu dalbanayaa jawaab-celin caalami ah oo midaysan.”
Afrika CDC waxay aasaastay 25-xubnood oo Kooxda Maareynta Dhacdooyinka ku salaysan xudunta u ah faafitaanka cudurka si ay u taageeraan wadamada ay dhibaatadu saameysey iyo kuwa halista ku jira. Intaa waxaa dheer, iskaashi lala yeesho Maamulka U Diyaargarowga iyo Waxqabadka Degdegga ah ee Komishanka Yurub (HERA) iyo Bavarian Nordic ayaa fududayn doona qaybinta in ka badan 215,000 oo qiyaasood oo tallaalka MVA-BN® ah, tallaalka kaliya ee FDA iyo EMA ay oggolaadeen ee Mpox.
Go’aanka CDC-da Afrika wuxuu daba socdaa la tashiyo ballaaran iyo talo midaysan oo ay soo saareen Kooxda La-talinta Degdegga ah ee Afrika CDC (ECG), oo uu guddoomiye u yahay Professor Salim Abdool Karim, kaasoo walaac ka muujiyay darnaanta cudurka dillaacay iyo xiriirka suurtagalka ah ee HIV. ECG waxay ku boorisay qaybinta istiraatijiyadeed ee tallaallada xaddidan waxayna iftiimisay baahida muhiimka ah ee horumarinta awoodaha ogaanshaha.
Mpox, oo uu keeno fayraska daayeerku, waxa uu soo bandhigaa calaamado ay ka mid yihiin finan maqaarka ah, qandho, madax-xanuun, murqo xanuun, iyo qanjidhada oo barara. Gudbintu waxay ku timaadaa taabashada dadka cudurka qaba, alaabta wasakhaysan, ama xayawaanka.