MUQDISHO (KAAB TV) – Munaasabadda Maalinta Caalamiga ah ee Haweenka Adduunka, Qaramada Midoobay ayaa maanta ugu baaqday maamulada Soomaaliya inay dadaal dheeri ah galiyaan sidii haweenka ay uga mid noqon lahaayeen siyaasadda iyo in la xaqiijiyo qoondada ugu yar ee boqolkiiba 30 ee matalaadda baarlamaanka haweenka.
“Kootada boqolkiiba 30 ee ugu yar waxay wax badan ka tari doontaa in ay gacan ka geysato horumarinta sinnaanta jinsiga iyo xoojinta haweenka Soomaaliya. Iyadoo ay jiraan caqabado badan, haweenka Soomaaliyeed waxay sii wadaan inay gacan weyn ka geystaan dhismaha nabadda iyo dib-u-heshiisiinta – tani waa u adeegidda xubnaha baarlamaanka, ururada bulshada rayidka ah iyo ururada dhalinyarada, haddii aan magacyo dhowr ah – laakiin waxaa loo baahan yahay in xitaa maalgashi dheeri ah la sameeyo si loo helo dhaqaale. ku dhis horumarkan maadaama maal-gelinta haweenku ay tiir-dhexaad u tahay dhisidda bulshooyin loo dhan yahay,” ayay tiri Ergeyga Gaarka ah ee Xoghayaha Guud ee Qaramada Midoobay u qaabilsan Soomaaliya, Catriona Laing.
“Haweenka Soomaaliyeed waxay sii wadaan inay xasuusiyaan daneeyayaasha in hubinta ka mid noqoshada iyo qoondada boqolkiiba 30 ee sharcigu ay tahay codsi la gaari karo oo la siiyay ballanqaadyo ay horay u sameeyeen hoggaanka Soomaaliya waqti hore,” ayay raacisay.
Hogamiyeyasha haweenka Soomaaliyeed waxay ka qayb qaadanayeen qaybaha ay khusayso sida Golaha Wadatashiga Qaran, Culumaa’udiinka iyo Odayaasha Dhaqanka, Guddoomiyeyaasha Baarlamaanka, Guddiga Madaxa Banaan ee Dib u Eegista Dastuurka iyo Guddiga La-socodka – oo ku saabsan baahida loo qabo sharciyo iyo habab lagu meel marinayo laguna gaari karo qoondada haweenka.
Soomaaliya, QM waxa ay ku taageertaa Dowladda Federaalka dadaallada lagu kordhinayo ka-qeybgalka siyaasadda haweenka iyo sameynta sharciyo xoojinaya ilaalinta haweenka iyo gabdhaha, kuwaas oo u hoggaansamaya waajibaadka xuquuqul insaanka ee Soomaaliya oo buuxiya heerarka caalamiga ah ee xuquuqda aadanaha. QM waxa ay sidoo kale kala shaqeysaa Dowladda Federaalka iyo bulshada rayidka ah si loo joojiyo dhaqamada xun xun sida gudniinka fircooniga ah.
Halkudhigga sanadkan ee maalinta caalamiga ah ee haweenka ayaa ah ‘maalgashiga haweenka: dardar-gelinta horumarka’.Munaasabaddan ayaa tan iyo 1875 laga xusay caalamka oo lagu xusayo guulaha bulsho, dhaqaale, dhaqan iyo siyaasadeed ee haweenka, iyo sidoo kale in lagu xuso baaq ku saabsan tallaabo loogu talagalay dardargelinta sinnaanta jinsiga.