MUQDISHO (KAAB TV) -Sirdoonka Maraykanka ayaa ogaaday in Xuutiyiinta Yemen ay ka wada hadleen sidii hub loogu siin lahaa kooxda ka dagaalanta Soomaaliya ee al-Shabaab, iyadoo saddex sarkaal oo Maraykan ah ay CNN ku tilmaameen horumar welwel leh oo halis gelinaya xasilloonida gobolka oo markii horeba rabshado ka socdeen.
Saraakiisha ayaa hadda baadigoobaya cadeymo muujinaya in Hubka Xuutiyiinta la soo gaarsiiyey Soomaaliya, waxayna isku dayayaan in la ogaado in Iran oo taageero ciidan iyo mid dhaqaale siisa Xuutiyiinta ay ku lug leedahay heshiiska.
Mareykanka ayaa uga digayay dalalka gobolka iskaashigan suurtagalka ah toddobaadyadii la soo dhaafay, sida uu sheegay sarkaal sare oo ka tirsan maamulka, waxaana sidoo kale dalalka Afrika ay bilaabeen in ay si firfircoon ula soo xiriiraan Mareykanka si ay u gudbiyaan walaacooda oo ay u helaan macluumaad dheeraad ah.
“Tani waa goob wada hadal oo aad u firfircoon oo aan la yeelanayno dalalka labada dhinac ee Badda Cas,” ayuu yiri qofkani. “Oo waxaa loo eegayaa si dhab ah.”
Ma aha isbahaysi dabiici ah oo ka dhexeeya labada kooxood, kuwaas oo u kala qaybsan koox kooxeed oo aan la garanayn inay xidhiidh hore u yeesheen. Xuutiyiintu waa Shiicada Zaydi, al-Shabaab-na dhaqan ahaan waxay si qoto dheer uga soo horjeedaan Shiicada. Laakin waxaa kala soocay hal biyo oo kaliya – Gacanka Cadmeed oo istaraatiijiyad ahaan muhiim u ah – waxayna labadooduba Mareykanka ku tiriyaan cadow sare.
Sirdoonku waxa uu sare u qaaday suurtagalnimada in guurka ku habboon uu ka sii dari karo Soomaaliya iyo Badda Cas iyo Gacanka Cadmeed, halkaas oo Xuutiyiintu ay weeraro joogto ah ku hayaan maraakiibta ganacsiga iyo hantida ciidamada Maraykanka tan iyo markii uu bilaabmay dagaalka Gaza.
Heshiiska suurtagalka ah wuxuu u soo bandhigi karaa dhaqaale cusub oo loogu talagalay Xuutiyiinta, xilli saraakiisha Mareykanka ay sheegeen inay jiraan calaamado muujinaya in maareeyaha koowaad ee kooxda, Iran, uu walaac ka qabo istiraatiijiyadda weerarka kooxda. “Inaad awood u yeelato iibinta hubka qaar waxay u keenaysaa dakhli aad loogu baahan yahay,” ayuu yiri sarkaalka sare ee maamulka.
Dhanka al-Shabaab, waxay siin kartaa fursad ay ku hesho ilo cusub oo hub ah – oo ay ku jiraan suurtagalnimada diyaaradaha aan duuliyaha lahayn – kuwaas oo aad uga casrisan hubkooda hadda, waxayna siin kartaa kooxda awood ay ku weeraraan bartilmaameedyada Mareykanka.
Waxaa jiray tahriibin joogto ah oo isugu jira hub fudud iyo agab ganacsi oo u dhexeeya kooxo kala duwan oo Yemen iyo Soomaaliya muddo sanado ah. Laakin heshiis hub ah oo dhex mara Al-Shabaab iyo Xuutiyiinta ayaa noqon doona mid cusub, sida ay sheegeen saraakiisha Mareykanka.
“Waxay noqon doontaa calaamada ugu cadcad in laba urur oo, fikrad ahaan, si isku mid ah uga soo horjeeda midba midka kale – in ay mudnaanta siiyaan wax ay wadaagaan, taas oo cadaawad u ah [Mareykanka],” ayuu yiri Christopher Anzalone, oo ah borofisar ka tirsan Marine. Jaamacadda Corps qaybteeda daraasaadka Bariga Dhexe. “Waxay noqon doontaa mid aad muhiim u ah sababtoo ah waxay muujineysaa inuu jiro heer ku habboon labada ururba.”
Nooc kasta oo iskaashi milatari ah oo u dhexeeya Xuutiyiinta iyo al-Shabaab ayaa sidoo kale wiiqi kara xabbad-joojin aan rasmi ahayn, oo jilicsan, oo u dhaxaysa Xuutiyiinta iyo Sucuudiga oo soo jirtay tan iyo 2022, ayuu yidhi sarkaalka sare ee maamulka. Waxayna si dhab ah uga hor imanaysaa niyadda qorshaha Qaramada Midoobay ee qorshaha nabad waarta, ayuu yidhi sarkaalku.
“Weli waxaan dan weyn ugu leenahay taageeridda geeddi-socodka khariidada Yemen,” ayuu sarkaalku hadalkiisa raaciyay, “laakin ka ganacsiga noocan ah ee ka dhexeeya Xuutiyiinta” iyo al-Shabaab “waxaa hubaal ah in ay adkeyn doonto oo wiiqi doonto dadaalkaas.”
Saraakiisha ayaa sheegay in xilligan aysan hubin nooca hubka Xuutiyiinta ay siin karaan Al-Shabaab. Hadda, kooxda Soomaalida guud ahaan waxay heli karaan oo keliya gantaallo, hoobiyeyaal iyo IEDs oo ay u adeegsatay dagaalka ay kula jirto dawladda Soomaaliya – wax dilaa ah, laakiin hub yar. Xuutiyiinta, marka la barbardhigo, waxay haystaan hubka aan duuliyaha lahayn, oo ay ku jiraan kuwa aan duuliyaha lahayn ee biyaha hoostooda. Waxay kaloo wataan gantaalada riddada gaaban. Waxaa jira dareen ah in heshiisku uu dabooli doono “qalab ka weyn” oo aan ahayn gantaalada iyo madaafiicda, ayuu yiri sarkaal Mareykan ah, laakiin intaas wixii ka dambeeya, sirdoonku waa mugdi.
Si kasta oo ay Xuuthiyiintu bixiyaan, waxa ay u badan tahay in ay jirto fursad kooban oo al-Shabaab ay si toos ah ugu soo ridi karto hantida Maraykanka ee gobolka. Xitaa haddii Xuutiyiinta ay siin lahaayeen qaar ka mid ah gantaallada yar yar ee ay kooxdu u adeegsatay inay la beegsato diyaaradaha aan duuliyaha lahayn ee MQ-9 ee Mareykanka, ayuu yiri Anzalone, waxay u badan tahay in Al-Shabaab ay ka soo ridaan waqooyiga dalka. Jeebabka gobolkaas ee dalka waxaa gacanta ku haya laan xoog badan oo ISIS ah. Al-Shabaab ayaa inta badan dagaal ku qaadata in ay ka dagaalamaan dhulkaas, waxaana taasi ay keentay in ay aad u xaddidan tahay joogitaankooda iyo xoriyad ay ku dhaqaaqaan.
Waxay jeclaan lahaayeen inay taas sameeyaan,” ayuu yiri Anzalone, isaga oo tixraacaya si toos ah u weeraray hantida Mareykanka. Al-Shabaab ayaa dowladda Soomaaliya ee uu caalamku aqoonsan yahay u arka mid ka amar qaata Mareykanka. Laakiin, wuxuu yidhi, “Waxaan u maleynayaa inay ku adkaan doonto inay sameeyaan. Waa halka uu ugu culus yahay dagaalka Jihaad-doonka ah ee u dhexeeya Shabaab iyo Daacish.”
Mareykanka waxaa Soomaaliya ka jooga ilaa 480 askari oo Mareykan ah, sida uu sheegay sarkaal Mareykan ah. Mareykanka ayaa sii waday duqeymaha ka dhanka ah Al-Shabaab iyo Daacish ee ku sugan Soomaaliya inta uu socdo maamulka Biden.
Mid ka mid ah su’aasha ugu weyn ee saraakiisha sirdoonka Mareykanka ayaa ah heerka ku lug lahaanshaha Iran laga yaabo inay ku yeelato habaynta. Wali ma jirto cadeymo toos ah, saraakiishu waxay yiraahdeen, laakiin Mareykanku wali wuu eegayaa. Waxay ku habboon tahay qaabka dadaalka ballaaran ee Iran si ay u ballaariso dagaalka ka dhanka ah Mareykanka iyo galbeedka iyadoo si toos ah ama si aan toos ahayn hubka loo siinayo kooxaha wakiillada.
“Taasi waa wax aan xaqiiqdii indhahayaga ku hayno,” ayuu yiri sarkaalka sare ee maamulka.
Laakiin Xuutiyiinta ayaa sidoo kale ah mid ka mid ah kuwa ugu maskaxda badan kooxaha kala duwan ee Iran la safan, waana kuwa ay Tehran ku shaqeyso oo lagu doodi karo inta ugu yar ee xakamaynta. Iran ayaa si weyn isku dayday in ay si adag u maareyso xaalad kasta oo ka dhalan karta dagaalka Gaza, iyada oo la jaanqaadaysa jawaabta ay ka bixinayso kharashaadka Maraykanka iyo Israa’iil iyada oo aan u oggolaan in ay u gudubto iskahorimaad toos ah.