Muqdisho (KAAB TV) – TItoobiya iyo Soomaaliya ayaa ku socda wadadii ay dib ugu yeelan lahaayeen iskaashi cusub, kadib markii ay labada dhinac ku heshiiyeen in la soo afjaro muranka dekedda Somaliland. Todobaadkii hore, Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Abiy Axmed ayaa booqasho ku tagey Magaalada Muqdisho, wuxuuna kulamo la qaatay Madaxweynaha Somaliya Xasan Sheekh Maxamuud. Ajandaha ugu muhiimsan ee kulanka ayaa ahaa amniga Geeska Afrika iyo sidoo kale bilowga wada xaajoodyo farsamo oo ku saabsan gelitaanka dekedda Itoobiya, sida lagu heshiiyey Ankara bishii December ee la soo dhaafay.
Iyadoo Turkiga uu dhexdhexaadiyaha ka yahay, Itoobiya iyo Soomaaliya waxay ku heshiiyeen inay gaaraan “hab ganacsi oo faa’iido u leh labada dhinac, kaas oo xaqiijinayay in Itoobiya ay gasho badda hoosteeda madax-bannaanida Soomaaliya. Wareysi uu siiyay warbaahinta gudaha todobaadkii hore wasiirka arrimaha dibadda Soomaaliya Cali Maxamed Cumar ayaa sheegay in wada hadal uu socdo, wuxuuna soo jeediyay in la doonayo in heshiis guud lagu gaaro bisha June.
“Qaabkaas ayaa go’aamin doona nooca dekedda la bixinayo, bedka saxda ah ee Badweynta Hindiya iyo guud ahaan kharashka,” ayuu yiri wasiirku.
Tani waa horumar la taaban karo oo laga gaaray sidii xal waara loogu heli lahaa hamiga Itoobiya ee helitaanka deked. Heshiiskii hore, Addis Ababa waxay qorshaynaysay inay ka kirayso qayb 12-mile ah oo ka mid ah xeebta Berbera ee maamulka Somaliland, iyada oo aan ogolaansho laga haysan Muqdisho. Nasiib darro, go’aanku wuxuu xiisad ka kiciyay gobolka Geeska Afrika oo markii horeba xasilloonaa.
Itoobiya waxay noqotay dhul la’aan sannadkii 1993-kii kadib markii Eritrea ay xornimada qaadatay, taasoo soo afjartay dagaal saddex iyo toban sano ka socday labada dal. Waqtigan xaadirka ah, Itoobiya waxay isticmaashaa dekedaha Djibouti, iyada oo u marta isku xidhka wadooyin iyo jidka tareenka ee Addis Ababa iyo Jabuuti oo dhererkiisu yahay 752 KM.
Si kastaba ha ahaatee, Itoobiya oo ka mid ah dalalka ugu dhaqaalaha badan Afrikada Saxaraha ka hooseeya, waxay dabada ka riixaysaa inay dhisto deked ay iyadu leedahay oo ku taal badweynta Hindiya. Dekeddu waxa kale oo ay saldhig u noqon kartaa Shirkadda Adeegga Maraakiibta iyo Saadka ee Itoobiya (ESLSE), oo ka mid ah maraakiibta ugu waaweyn ee badweynta Afrika.
Hadda, ESLSE waxa ay haysataa toban baabuur oo waaweyn, laakiin waxa ay ku dhawaaqday qorshayaal ay ku kordhinayso lix dheeraad ah, maadaama baahida dhoofinta iyo soo dejinta ee Itoobiya ay kordheyso. Marka loo eego warbixinta waxqabadka 2023/2024, ESLSE waxay maamushaa ku dhawaad 45 boqolkiiba shixnadaha qalalan ee Itoobiya laga soo dejiyo dekedaha Jabuuti.