Mogadishu (KAAB TV) – Wasaaradda dhulka, guryeynta iyo horumarinta magaalooyinka ee dalka Uganda ayaa digniin u dirtay haweenka si ay marqaati uga noqdaan saxiixa heshiisyada dhulka qoyska halkii ay ka noqon lahaayeen kuwo wax kala iibsada.
Abdul-Nasser Olekwa, maamulaha dhulka iyo Dennis Obbo, madaxa isgaarsiinta, ayaa iftiimiyay in haween badan laga saaray xaqa wax ku lahaanshaha dukumintiga dhulka sababtoo ah waxay ku saxiixeen hab markhaati ahaan halkii ay ka ahaan lahaayeen mulkiilayaal.
Obbo waxa uu ku nuuxnuuxsaday in haweenku inta badan gacan weyn ka geystaan iibsashada dhulka, haddana ay heshiisyo la saxeexdaan oo ay marag ka yihiin.
Dhaqankan ayaa u ogolaanaya xaasaskooda inay iibiyaan dhulka iyaga oo aan raalli ka ahayn haddii khilaaf yimaado.
“Maxaad u ogolaatay inaad saxiixdo adigoo markhaati ah, markaad tahay kan aad uga shaqeeyay inaad lacagta soo ururiso? Maxaad ugu oggolaanaysaa ninkaaga inuu kuugu yeero inaad saxeexdo markhaati keliya markaad guursatay? Jooji hadaladan oo aaminsan in ninku yahay madaxa qoyska. Waxaad leedahay awood aad ku waydiiso sababta aad u saxeexayso markhaati keliya,” Obbo ayaa yiri.
Obbo iyo Olekwa ayaa hadalkan ka sheegay wadahadal ay soo qabanqaabisay Jaaliyadda Uganda ee ku salaysan daryeelka haweenka iyo carruurta (UCOBAC) oo hoos timaada Ololaha Taagan ee Dhulkeeda ee Uganda. Ololahan waxaa looga golleeyahay in lagu sugo xuquuqda dhulka haweenka iyadoo la isku xirayo faraqa u dhexeeya sharciga iyo ku dhaqanka.
Olekwa waxa ay tilmaantay in caqiidada dhaqanku ay sii dheeraysay caddaalad darrada haweenka ay la kulmaan ee la xiriira isticmaalka dhulka iyo lahaanshaha. Caqiidadani waxay inta badan faraysaa in dumarku ay u hoggaansamaan ragga oo aanay xaq u lahayn inay hanti ka dhaxlaan xaasaskooda ama waalidkood.
Caroline Kayanja, oo ah sarkaalka sare ee barnaamijyada UCOBAC, ayaa xustay in iyada oo haweenku yihiin kuwa ugu badan ee isticmaala dhulka, ragga ayaa ah mulkiilayaasha ugu badan. Waxay ku nuuxnuuxsatay in haddii haweenku ay yihiin dadka isticmaala dhulka oo aan lahayn xuquuq lahaanshaha, jiritaankooda iyo wax soo saarkooda dhulka ay halis ku jiraan.
“Waan ognahay arrimaha dhulka ee dalkan inay saameeyaan ragga iyo dumarka, laakiin aad ayay u saameeyaan dumarka. Wax badan ayaan ku bixinay dib u eegis lagu sameeyo sharciyada dhulka laakiin waxaan u baahanahay dadaalo wax ku ool ah si loo xaqiijiyo inay u shaqeeyaan haweenka. Dumarku maaha inay noqdaan kuwo qaata oo kaliya ee waa inay noqdaan ka faa’iidaystayaasha sharciyada dhulka,” Kayanja ayaa yiri.
Ka qaybgalayaasha wada hadalka ayaa sidoo kale ku baaqay in sharciyada dhulka lagu turjumo luqadaha maxalliga ah si loo hubiyo in ay fahmaan dadka caadiga ah.
Kayanja ayaa tilmaamay in haweenku ay inta badan ka maqan yihiin aqoonta aasaasiga ah ee sharciyada lahaanshaha dhulka, taas oo ka dhigaysa inay aad ugu nugul yihiin ka faa’iidaysiga.