GAZA (KAAB TV) -Joe Biden ayaa sheegay in uu “rajo wanaagsan” ka qabo in heshiis xabbad-joojin ah oo Gaza laga gaaro.
“Waan ka dhownahay sidii aan waligeen,” madaxweynaha Mareykanka ayaa yiri ka dib wareegii ugu dambeeyay ee wadahadallada, isagoo raaciyay inuu u dirayo xoghayihiisa arrimaha dibadda Israel si uu u sii wado “dadaalka degdega ah ee lagu soo afjarayo heshiiskan”.
Iyadoo ay jirto walaac laga qabo in Iran ay weerar ku qaado Israel dilkii hogaamiyihii Xamaas Ismail Haniyeh ee Tehraan, Mr Biden wuxuu yiri “qofna gobolka ma aha inuu qaado tillaabo uu ku wiiqayo nidaamkan”.
Xamaas ayaa shaki ka muujisay fursadaha heshiis. Iyadoo aan la sheegin suurtagalnimada xabbad-joojin, Israa’iil waxay sheegtay “inay qadarinayso dadaalka Maraykanka iyo dhexdhexaadiyeyaasha si ay Xamaas uga dhaadhiciyaan diidmadooda heshiis lagu sii daayo la haystayaal”.
Milatariga Israa’iil ayaa Qaza ka bilaabay olole ay ku burburinayaan Xamaas iyaga oo ka jawaabaya weerar aan horay loo arag oo lagu qaaday koonfurta Israa’iil 7-dii October, xilligaasi oo lagu dilay ilaa 1,200 oo qof, laguna qafaashay 251 qof.
In ka badan 40,000 oo qof ayaa lagu dilay Gaza tan iyo markaas, sida ay sheegtay wasaaradda caafimaadka ee Xamaas ay maamusho.
Heshiis xabbad-joojin ah oo lagu heshiiyey bishii November ayaa Xamaas waxay sii daysay 105 ka mid ah la haystayaashii, taas beddelkeedana xabbad-joojin toddobaad socotay iyo sii daynta ilaa 240 maxaabiis falastiiniyiin ah oo ku xidhnaa jeelasha Israa’iil. Israa’iil waxay sheegtay in 111 la haystayaal ah ay weli gacanta ku hayaan, 39 ka mid ah waxaa loo malaynayaa inay dhinteen.
War qoraal ah oo ay dhawaan si wadajir ah u soo saareen Maraykanka, Qatar iyo Masar ayay ku sheegeen in ay soo bandhigeen hindise xabbad-joojin iyo heshiis lagu sii daayo la haystayaal “yaraynaya farqiga u dhexeeya” Israa’iil iyo Xamaas.
Israel ayaa sheegtay in heshiis kasta oo xabbad joojin ah uu u baahan yahay in la sii daayo la haystayaashii hadhay ee ay mintidiintu u kaxeysteen Gaza intii lagu jiray weerarkii 7-dii Oktoobar ee Israa’iil. Qaar ka mid ah 251 ka mid ah la haystayaasha ayaa horay loo sii daayay, halka qaar kalena loo maleynayo in ay ku dhinteen Qaza.
Ehelada la haystayaasha wali ku sugan Gaza ayaa wada xaajoodyada hadda socda ku tilmaamay “fursaddii u dambaysay” ee qaarkood nolol lagu soo saari lahaa.
Ka dib 10 bilood oo dagaal ah iyo kumanaan dhimasho ah, waxaa jira cadaadis aad u weyn oo ku saabsan horumarka.
Colaadda gobolka oo ballaadhan, haddii ay dhacdo wada-hadalladii u dhexeeyay Israa’iil iyo Xamaas oo si buuxda u burbura, waa suurtogalnimo kala duwan oo dhammaan dadka ku lugta leh ay ka baqayaan.
Dhexdhexaadiyayaashu waxay sheegeen in labadii maalmood ee la soo dhaafay wadahadallada xabbad joojinta ay ahaayeen “mid halis ah, wax dhisaya oo lagu qabtay jawi wanaagsan”.
Kooxaha farsamada ayaa la filayaa inay maalmaha soo socda sii wadaan ka shaqaynta tafaasiisha ku saabsan sidii loo dhaqan gelin lahaa shuruudaha la soo jeediyay ka hor inta aysan madaxda sare ee dowladda mar kale ku kulmin Qaahira, iyagoo rajeynaya in heshiis laga gaaro qodobbada lagu sheegay Doxa.
In kasta oo hadalka dhexdhexaadiyeyaasha uu si cad u yahay horumar wanaagsan, haddana waxaa jira waddo dheer oo u baahan in la maro ka hor inta aan xabbad joojinta la aqbalin.
Tani maaha markii ugu horeysay ee Mr Biden uu sheego inuu u maleeyay inuu heshiis dhow yahay – qof walbana lama wadaago rajooyinkiisa taxaddarka leh.
Xamaas iyo dawladda Israa’iil midkoodna si fiican ugumay kicin jawaabahooda.
Sarkaal sare oo ka tirsan Xamaas ayaa BBC-da u sheegay in si dhab ah, Israa’iil ay bedeshay qaar ka mid ah dalabaadkeedii ku saabsanaa dhaqdhaqaaqa xorta ah ee dadka gudaha Gaza, haddii ay dhacdo xabbad joojin iyo in ay weli gacanta ku hayaan ciidamada Israa’iil ee ku sugan goobaha muhiimka ah ee Gaza.
Israa’iil waxay sheegtay in mawqifkeeda iyo mabaadii’da asaasiga ah aysan waxba iska beddelin oo ay ahaayeen “si fiican loo yaqaan”. Waxay Xamaas ku eedaysay inay diiday inay ogolaato heshiis lagu sii dayn lahaa la haystayaasha.
Waxa kale oo dhan ka sii sarreeya, Israa’iiliyiintu waxay rabaan in la sii daayo la haystayaasha hadhay laakiin qaar badan ayaa ka shakisan in uu yahay yoolka koowaad ee Ra’iisal Wasaaraha Israa’iil Benjamin Netanyahu. Waxa uu ku adkaystay in “guusha guud” ee Xamaas ay tahay mudnaanta dawladiisa.
Dhanka kale, hogaamiyaha cusub ee Hamas, Yaya Sinwar, wuxuu sii wadaa inuu muujiyo calaamado yar oo tanaasul ah
Sarkaal sare oo ka tirsan Xamaas – oo aan ka qaybgelin wada-hadallada, balse xiriir la sameeyay mas’uuliyiinta Qatar iyo Masar – ayaa BBC u sheegay in wadahadalladii Doha aysan ka soo bixin “go’aan ah in la fuliyo wixii lagu heshiiyey” wadahadalladii bishii Luulyo.