Koonfur Afrika (KAAB TV) – Koongaras Afrikaanku wuxuu u muuqday inuu luminayo aqlabiyadda baarlamaanka ee uu hayay muddo 30 sano ah, natiijada qayb ka mid ah ee doorashadii qaran ee Koonfur Afrika ayaa muujisay, taas oo noqon doonta isbeddelkii siyaasadeed ee ugu yaabka badnaa tan iyo dhammaadkii midab-takoorka.
Natiijooyinka laga helay boqolkiiba 10 ee goobaha codbixinta, ANC ayaa saamigii codadka ee doorashadii Arbacada ahayd 42.3 boqolkiiba, iyadoo xisbiga Dimuqraadiga ah ee taageersan ganacsiga (DA) uu helay 26.3 boqolkiiba iyo Marxist Economic Freedom Fighters (EFF) boqolkiiba 8.1. xogta guddiga doorashada ayaa muujisay.
Haddii natiijada kama dambaysta ahi ay u ekaato sawirka hore, ANC waxay ku qasbanaan doontaa inay heshiis la gasho hal ama dhawr xisbi oo kale si ay u maamulaan – xaalad keeni karta isbedel siyaasadeed oo aan hore loo arag toddobaadyada ama bilaha soo socda.
Sida uu qabo dastuurka Koonfur Afrika, baarlamaanka cusub ee la doortay ayaa dooran doona madaxweynaha xiga.
Iyadoo xisbiga ANC uu weli ku socdo inuu noqdo xisbiga ugu weyn, hogaamiyahooda Cyril Ramaphosa ayay u badan tahay inuu sii ahaan doono madaxweynaha dalka, inkastoo bandhig xumo ay ka dhigi karto inuu u nuglaado loolan dhanka hoggaanka ah oo kaga imaanaya xisbiga dhexdiisa.
Xisbiga ANC ayaa ku guulaystey doorashooyin qaran oo la qabto shantii sanaba mar tan iyo doorashadii taariikhiga ahayd ee 1994-tii, taas oo calaamad u ahayd dhamaadkii midab-takoorka iyo kor u qaadistii Nelson Mandela ee madaxweynenimada.
Laakin tan iyo maalmahaas adag taageerada ANC waa ay hoos u dhacday sababtoo ah niyad jabka arrimaha sida shaqo la’aanta sareeysa iyo dambiyada, koronto la’aanta joogtada ah iyo musuqmaasuqa.
Natiijooyinka hore waxay muujiyeen ANC iyo DA qoorta-iyo-qoorta oo ku saabsan 34 boqolkiiba mid kasta oo ku yaal gobolka muhiimka ah ee Gauteng, oo ay ku jiraan caasimadda ganacsiga ee Johannesburg iyo magaalooyinka waaweyn ee Soweto iyo Alexandra.
Gobolka KwaZulu-Natal, oo ah gobol ay dadku ku badan yihiin oo bari ah halkaas oo ay ku taallo magaalada ugu weyn ee Durban, ayaa xisbiga cusub ee uu hoggaamiyo madaxweynihii hore Jacob Zuma, uMkhonto we Sizwe (MK), ayaa si adag uga soo muuqday, isagoo helay 41.7 boqolkiiba codadka iyo 20.1 boqolkiiba ANC.
Zuma ayaa sanadkii 2018-kii lagu qasbay in uu isaga tago xilka madaxtinimo ee dalka kadib fadeexado is daba joog ah, waxaana tan iyo markaas uu khilaaf soo kala dhexgalay isaga iyo hoggaanka ANC, taasoo keentay in uu miisaankiisa ka daba tuuro MK. Xisbiga, oo loogu magac daray garabka hubaysan ee ANC ee xilligii midab-takoorka, ayaa u muuqday mid ku kacaya labadaba ANC iyo codadka EFF, gaar ahaan KwaZulu-Natal.
Sida sharcigu dhigayo, guddiga doorashadu waxa uu haystaa toddobo maalmood si uu ugu dhawaaqo natiijooyin buuxa, laakiin ficil ahaan inta badan way ka degdeg badan tahay taas. Doorashadii ugu dambeysay ee sanadka 2019-ka, waxaa codbixintu dhacday maalin arbaco ah oo sanadkan oo kale ah, waxaana natiijadii ugu dambeysay ay soo baxday Sabtidii.
Baarlamaanka cusub waa inuu ku shiro 14 maalmood gudahooda marka natiijada kama dambaysta ah lagu dhawaaqo, waxaana tallaabada ugu horreysa ay tahay inay doortaan madaxweynaha qaranka.
Tani waxay ka dhigan tahay in haddii ANC la xaqiijiyo in ay lumisay aqlabiyadda ay dhici karto in laba toddobaad oo wadahadallo adag ah oo adag lagu heshiiyo sidii loo dhisi lahaa dowlad cusub.